TurkishBank Yönetim Kurulu Üyesi Melis Börteçene, koleksiyonunu bir hafıza günlüğü veya görsel bir hatıra defteri şeklinde tanımlıyor. Eser alırken temel motivasyonunun ‘duygu’ olduğunu söyleyen Börteçene ile koleksiyonu üzerine sohbet ettik.
Röportaj: İdil Bilge / Ocak 2025
Sanatla nasıl tanıştınız? Sanata dair hatırladığınız ilk anınız nedir?
Çocukluğumda anne ve babamın aldıkları resimleri eve yerleştirme denemeleri beni her zaman çok etkilemiştir. Resimlerin salon yerine odama konması için çaba gösterir, başaramadığımda üzülürdüm. Sanatla ilgili ilk anılarım bunlar.
Koleksiyonerlik serüveniniz ne zaman ve nasıl başladı?
Bana soracak olursanız, yaptıklarıma ‘’koleksiyon’’ demek çok doğru değil. Yıllar boyunca bana bir duygu, bir hikaye ya da bir zaman dilimi aktarabilen sanat eserleri ile yaşamayı sevdim. Bu yüzden kendime sanatsever demeyi daha uygun buluyorum.
İlk aldığınız eser hangisiydi? Eserde sizi yakalayan şey neydi?
Üniversite sonrası ilk işe başladığımda aldığım maaşımın bir bölümüyle bir Muhsin Kut eseri almıştım. 20/20 cm boyutunda bu eser beni Venedik’e bir palazzo girişine götürüyordu, bu hissi yaşattığı için çok hoşuma gitmişti.
Koleksiyonerliğinizin arkasındaki ana motivasyon nedir? Koleksiyonunuzu oluştururken ve eser alırken nelere dikkat ediyorsunuz?
Tamamen içgüdüsel hareket ediyorum, motivasyonum duygudur. Sanat eseri ile benim aramdaki diyalog, sanatçısının yolculuğu önemli unsurlar. Ayrıca kavramsal eserler pek ilgimi çekmediği için uzak duruyorum. Aslında bu sebeplerle kendime koleksiyoner demek istemiyorum; benimki daha çok bir hafıza günlüğü veya görsel hatıra defteri şeklinde tanımlanabilir.
Koleksiyonunuzda yaklaşık kaç eser yer alıyor? Seçkinizde hangi isimler var?
Koleksiyonumda 300 civarında eser bulunmakta, yerli ve yabancı, geleneksel ve güncel eserleri bir arada barındırıyor. İlhan Koman, Burhan Uygur, İnci Eviner, Selma Gürbüz Pat Andrea, Lipschitz, Kerem Ozan Bayraktar, Zeyno Pekünlü, Seçkin Pirim, Neşe Erdok, Elif Uras, Güngör Taner, Mustafa Horasan, Mehmet Aksoy, Canan Tolon, Zeki Faik İzer, Canan, Abidin Dino aklıma ilk gelenler.
Bu eserlerden sizin için özel bir hikâyesi olan varsa anlatabilir misiniz?
New York’ta staj yaparken ortak bir tanıdık aracılığı ile Burhan Doğançay’ın evine konuk olmuştum ve orada çok beğendiğim 2 eserini benim adıma imzalayarak vermesi benim için çok özel bir anıdır ve hala o işleri keyifle yaşıyorum.
Koleksiyonunuzu özetlemeniz gerekse nasıl anlatırdınız? Topladığınız belirli bir sanat türü var mı?
Daha önce bahsettiğim gibi, koleksiyonum benim için daha çok bir görsel hafıza arşivi diyebilirim. Yaşam sürecim boyunca ve aileden gelen eserlerle birlikte genişleyen bir koleksiyon olarak düşünülebilir.
Evinizde sergilediğiniz eserlerin yerini sık sık değiştiriyor musunuz? Aldığınız eserlerle ne kadar süre birlikte yaşıyorsunuz ve ne sıklıkla ev-depo ya da odalar arası yerini değiştiriyorsunuz?
Çok sık değiştirmiyorum ama bazen işler iş yerinden eve veya aile içinde başka evlere gidip geliyor. Önemli bir avantajım, eserlerin bir kısmını iş yerinde sergileyebiliyor olmam. Bu sayede, neredeyse hiç bir eser depoda durmuyor. Son olarak VK1 binasında yeni bir sergileme alanı da yaratmayı planlıyorum.
Oğullarım ve eşim de zaman buldukça aile koleksiyonuna katkıda bulunarak genç sanatçıların eserlerini veya klasik isimlerden beğenilerini ekliyorlar. Depoda eser saklama fikrini sevmiyorum; bu nedenle, arada kalabalık görünse de, eserlerin göz önünde olup yaşanabilir olmasını tercih ediyorum. Şu ana kadar hiçbir eser satmadık ve konuya yatırım aracı olarak bakmıyoruz. Bu nedenle bize gelen herşey kalıcı oluyor.
Koleksiyonunuzu oluştururken profesyonel destek alıyor musunuz? Ya da yakın çevrenizde görüşlerine saygı duyduğunuz, fikrini aldığınız birileri var mı?
Ben profesyonel destek almadım, ama fikirlerine ve birikimlerine güvendiğim kişileri merak ve heyecanla dinlerim. Destek verdiğimiz projelerde vizyon açılarım genişliyor ve daha önce hiç tanımadığım sanatçılar ve kavramlar hayatıma dahil oluyor.
Satın aldığınız sanat eserlerini nereden buluyorsunuz ve hangi eserleri alacağınıza nasıl karar veriyorsunuz?
Galeriler, fuarlar, müzayedeler, yurtdışında sıkça gittiğim daha genç sanatçıları gördüğüm ‘affordable art fairs’ genelde aldığım ortamlar, karar kısmı da tamamen anlık ve içgüdüsel oluyor.
Hangi galerileri, fuarları ya da platformları takip ediyorsunuz?
20 yıldır kesintisiz Venedik Bienali ve üyesi olduğum Saha ile gittiğim Sao Paolo, Manifesto, İstanbul Bienalleri takip ettiğim platformlar. Bunların yanında CI istanbul, Frieze, Photo London, BASE, Mamut gibi daha yeni ve ticari platformlar da ilgimi çekiyor.
Dijitalleşme koleksiyonerlik anlayışınızı değiştirdi mi? Bir eseri online mecrada görüp alım yapıyor musunuz?
Online alışverişim pandemi döneminde bir iki kere oldu, arada da iyi tanıdığım bir sanatçının işini almışlığım vardır ama genelde tercih ettiğim bir yöntem değil. Dijital sanatı dijital ortamdan almayı doğru bulsam da, emek , fikir ,malzeme ve kompozisyonu birebir görmek bana daha somut karar almamda yardımcı oluyor. Zamanla bu alışkanlığın değişeceğini düşünüyorum.
Eserin ardındaki sanatçıyla tanışmak sizin için ne kadar önemli?
Sanatçıyla tanışmayı şart olarak görmüyorum, ancak tercih ederim. Bir iş ortaya çıktıktan sonra izleyici ile eser arasındaki bağlantıda sanatçının yerinin çok kritik olduğunu düşünmüyorum. Bu durum birazda seçkilerinizin niteliğine bağlı olabilir.
Okuyuculara Kolekta üzerinden yakın takibe alınacak 10 sanatçı önermenizi istesek hangi isimleri söylersiniz?
Bu kadar geniş bir platformdan 10 isim ayırmak epey zor olsa da ,Ahmet Çerkez, Apolonia Sokol, Burçak Bingöl, Canan, Defne Tesal, Ekin Saçlıoğlu, Erdal Duman, Gözde İlkin, Hüseyin Bahri Alptekin , Larissa Araz, Mehmet Ali Uysal, Neriman Polat ilk bakışta seçmek isteyeceğim isimler.
Son dönemde takip ettiğiniz sanatçılar kimler?
Hüseyin Aksoy, Ahmet Doğu İpek (her zaman) Merve Morkoç ilgiyle izlediğim sanatçılar.
Henüz hiç eser almamış birine ya da genç koleksiyonerlere tavsiyeleriniz ne olurdu?
Genç koleksiyonerle paylaşabileceğim en temel tavsiye, başlarken iyi bir yol haritası oluşturmaktır. Koleksiyonlarını mutlaka belirli bir dönem, başlık, veya pratik gibi sınırlarla tanımlamaları önemlidir. Bu benim için biraz çelişki oluştursa da, koleksiyonun değeri ve niteliği açısından katma değer sağladığını düşünüyorum. O kadar sınırsız bir alanda yol haritasız ilerlemek zor olabiliyor.
Sanat dışında, bugünlerdeki projelerinizden bahseder misiniz?
Bu yıl Photo London sponsorluğunda ikinci yılımız olacak, bu konu şu an gündemimde. İş harici projelerim genelde sanat veya sanatla ilgili geziler üzerine odaklanıyor. Yakın tarihte Kenya’nın Lamu adasını ziyaret etme planım var. Swahili kültürünü ve sanatını tanıyacak olmak benim için oldukça heyecan verici. Ayrıca Afrika sanatının son dönemde yükselişini izlemek, küçük atölye ziyaretleri yapmak ve yeni sanatçılarla tanışmak her zaman bana iyi geliyor. Ayrıca yıl içinde SAHA’nın gezilerini de kaçırmamaya çalışıyorum.
